Як правільна перакладаць на беларускую мову?

Каб правільна перакласці тэкст, добрага ведання замежнай мовы і доступу да лепшых слоўнікаў недастаткова. Пераклад беларускай мовы патрабуе ўліку шматлікіх правіл і шырокіх агульных ці, як мы завём у прафесійным асяроддзі, экстралінгвістычных ведаў. Як правільна перакласці з беларускай мовы на польскую? Прачытайце нашу інструкцыю, вывучыце агульныя рэкамендацыі і даведайцеся, якіх памылак трэба пазбягаць.

Якімі якасцямі павінен валодаць перакладчык з беларускай мовы на польскую?

Добры перакладчык з беларускай мовы на польскую павінен, перш за ўсё, дасканала валодаць абедзвюма мовамі. Пачатак працы без належнай падрыхтоўкі — адна з самых сур’ёзных памылак. Неабходна старанна вывучыць тэорыю перакладу і валодаць шырокімі агульнымі ведамі. Перакладчык на беларускую мову павінен быць вельмі добра знаёмы з культурай гэтай краіны і яе рэаліямі. Толькі тады ён/яна зможа правільна чытаць кантэкст перакладзеных тэкстаў, пазбегнуць памылак і істотных недакладнасцяў.

Пры перакладзе на беларускую мову перакладаць даслоўна — не самая лепшая ідэя

Многія перакладчыкі-пачаткоўцы, якія бяруцца за беларуска-польскі пераклад (ці наадварот), перакладаюць па схеме «слова ў слова». На жаль, замена асобных структур рэдка дае добрыя вынікі. Вы заўсёды павінны разглядаць матэрыял у цэлым. Асобныя сказы, абзацы, падраздзелы і главы з’яўляюцца ўзаемазвязанымі формамі. Простая замена слоў можа прывесці да шматлікіх скажэнняў, паколькі кантэкст часта адлюстроўвае нешта зусім іншае, чым значэнне канкрэтных слоў.

Іншая пастка — выкарыстоўваць першы эквівалент, прыведзены пад дадзеным тэрмінам у слоўніку. Прыкладам можа служыць беларускае «прымаць душ». У польскай мове, аднак, мы гаворым «brać prysznic» (браць душ). Вельмі важна выбіраць тэрміны, якія сапраўды добра гучаць на перакладзенай мове. Заўсёды трэба быць вельмі асцярожным пры выкарыстанні слоўнікаў і іншых інструментаў. З гэтай прычыны выканаць гэтую працу найлепшым чынам здольныя носьбіты мовы, якія перакладаюць на сваю родную мову.

Сцеражыцеся «ілжывых сяброў перакладчыка»

Польская і беларуская мовы адносяцца да адной групы. На першы погляд яны вельмі падобныя. Аднак для перакладчыка гэта азначае, што існуе вялікая колькасць слоў, якія могуць стаць пасткай. Для іх існуе прафесійны тэрмін «ілжывыя сябры перакладчыка». Беларускае слова «лекцыя» асацыіруецца з польскім словам «lekcja», якое па-польску азначае «урок»; характарыстыка «станоўчы» у польскай мове зменіць сваё значэнне на «рашучы». Такіх тэрмінаў шмат, і з асноўнымі знаёмяцца ўжо на этапе школьнага вывучэння мовы. Прафесіянал павінен прааналізаваць іх спіс па слоўніку, што дазволіць яму пазбегнуць непрыемных сюрпрызаў нават пры перакладзе ва ўмовах паспеху.

Улічвайце ідыёмы і фразеалагізмы

Пры перакладзе на беларускую мову ўлічвайце, што не ўсе тэксты можна перакласці даслоўна. У кожнай мове выкарыстоўваюцца ідыёмы і фразеалагізмы, якія пры перакладзе слова ў слова мала што значаць для жыхароў іншай краіны. Вядома ж, спантаннае выкарыстанне такіх папулярных фраз на замежнай мове — не самая простая справа, але пэўны досвед дазваляе пазбегнуць памылак. Ці здаецца вам літаральны пераклад дзіўным ці вырваным з кантэксту? Праверце, а ці няма тут ідыёмы.

Часам можа здарыцца так, што нават калі вы знаходзіце фразу ў матэрыяле, вы ўсё роўна не да канца разумееце, што меў на ўвазе аўтар. Улічвайце, што ў ідэале «адназначнымі» павінны быць перш за ўсё навуковыя працы, медыцынскія пераклады, тэхнічныя апісанні і юрыдычныя кодэксы. Іншы змест можа ўтрымліваць схаваны сэнс, другі сэнс, іронію ці каламбур. Такія ператварэнні звычайна сустракаюцца ў літаратуры, журналісцкіх творах (напрыклад, у газетных калонках) і маркетынгавых тэкстах. Факталагічная база канкрэтнай вобласці, агульныя веды і знаёмства з культурай канкрэтнай краіны — вось тыя навыкі, якімі павінен валодаць перакладчык беларускай мовы. Менавіта гэтыя навыкі дазволяць яму захаваць сэнс тэксту і перадаць чытачу тыя ж эмоцыі, што змяшчаюцца ў арыгінале.

Рэзюмэ

Ці баіцеся вы памылак? Скарыстайцеся дапамогай прафесіяналаў! Агенцтва перакладаў NotaBene здзяйсняе пераклад з беларускай мовы з 2001 года. Нашы офісы знаходзяцца ў Варшаве і Мінску (Беларусь), а наша каманда складаецца з вопытных носьбітаў мовы. Пераклады выконваюцца толькі людзьмі, для якіх беларуская мова з’яўляецца роднай.